70 درصد افراد جهان حداقل یکبار در طول زنـدگی خـود چنین پدیده‌ای را تجربه کرده اند!
آشناپنداری (دژاوو) چیست؟
تصور کنید به‌سمت محل کارتان در حرکت هستید که ناگهان حس میکنید قبلا هم درست در چنین موقعیتی بوده‌اید. البته مسلما قبلا هم به‌سمت محل کارتان رفته‌اید، ولی این حس خیلی قوی بوده و درست به همین لحظه و همین مکانی که هستید برمی‌گردد. به چنین موقعیت یا احساسی، «آشناپنداری» یا اصطلاحاً «دِژاوو» می گویند.
دژاوو (deja vu) یـک واژه فـرانـسوی به معنی “از پیش دیده شـده” است.
تعریف کنونی و فراگیردژاوو توسط دکتر وِرنون نِپ (Vernon Neppe) در سال ۱۹۷۹ ارائه شد. این تعریف عبارت است از :
“هرگونه درک نا به جای ذهنی از شباهت تجربه حال با تجربه ای غیر مشخص در گذشته.”
70 درصد افراد جهان حداقل یکبار در طول زنـدگی خـود چنین پدیده‌ای را تجربه کرده اند. حـالت دژاوو معمولاً بـــین ۱۰ تا ۳۰ ثانیه بطول می‌انجامد.
دژاوو به دو دسته تقسیم بندی می گردد:
۱– دژاوو تداعی گر:
در افراد سالم روی میدهد. این حالت هنگامی که شما چیزی را می‌بینید، می‌شنوید و یا می‌بویید، احساسی را در شما پدید می‌آورد، که در آن چیز‌هایی که پیشتر دیده اید، شنیده و یا بوییده اید را برایتان تداعی می کند.
۲–دژاوو بیولوژیکی:
در افراد مبتلا به صرع لوب گیجگاهی روی میدهد. این بیماران معمولاً درست پیش از تجربه تشنج، دژاوو را تجربه میکنند. فردی که دژاوو بیولوژیکی را تجربه میکند، به واقع باور دارد که این شرایط را عیناً در گذشته تجربه کرده است، و نه یک احساس لحظه‌ای که فوراً ناپدید میشود.
نظریه‌های پیشتاز درباره علت پدیده:
۱–توجه تقسیم شده:
این نظریه که به نظریه تلفن همراه نیز شهرت دارد، هنگامی که ما حواسمان به چیزی منحرف میگردد (صحبت با تلفن همراه)، باز بطور نیمه خودآگاه (زیر آستانه ای) وقایع پیرامون خود را به حافظه می‌سپاریم، اما ممکن است آن‌ها را بطور آگاهانه در حافظه خود ثبت نکنیم. سپس وقتی که ما فرصت می‌یابیم به عملی که در حال انجامش میباشیم تمرکز یابیم (رانندگی)، پیرامون ما آشنا بنظر خواهند رسید.
برای مثال وقتی که شما برای نخستین بار وارد منزلی میشوید، توجه شما بیشتر به صاحبخانه معطوف است، اما مغز شما در این حین خانه را از حیث دیداری، شنیداری و یا بویایی مورد پردازش قرار میدهد؛ و شما وقتی که به خانه نظر می‌افکنید، چنین میپندارید که قبلا آن جا بوده اید.
تجربه اولیه یا بطور کامل مورد توجه قرار نگرفته و یا بدرستی و با جزئیات در حافظه رمز گذاری نشده است؛ بنابراین شرایط فعلی آغازگر یادآوری اجزاء از گذشته میشود. فرد از آنجایی که دقت کافی نکرده، عمده تجربه اولیه را فراموش کرده است. تجربه اولیه ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه قبل از حالت دژاوو روی داده باشد.
ذهن ناخودآگاه اندکی سریعتر از ذهن خودآگاه ما شرایط پیرامون ما را پردازش و ادراک میکند.
۲–نظریه هولوگرام:
خاطرات همچون هولوگرام میباشند، یعنی شما میتوانید کل تصویر ۳ بعدی را توسط هر کدام از اجزاء کل بازآفرینی کنید. هر چه آن اجزاء کوچکتر باشند، تصویر نهایی مبهم‌تر خواهد بود. دژاوو هنگامی رخ میدهد که برخی از جزئیات موجود در محیطی که ما در آن حضور داریم (صحنه، بو، صدا) مشابه برخی بقایای خاطره ما از گذشته است، که مغز ما صحنه کامل را از روی اجزاء (موجود فعلی) بازآفرینی کرده است.
۳–پردازش دوگانه:
پردازش دوگانه و یا تاخیر دیداری مبتنی است بر اینکه چگونه مغز اطلاعات جدید را پردازش کرده و خاطرات کوتاه مدت و بلند مدت را ذخیره میکند. به باور برخی دانشمندان پاسخ به تاخیر افتاده نورولوژیکی علت دژاوو است. از آنجایی که اطلاعات به مرکز پردازش مغز از طریق بیش از یک مسیر وارد میگردد، امکان دارد که گاه آن تلفیق و ترکیب اطلاعات با یکدیگر همزمانی نداشته باشند.
– مسیر سیگنال‌های دو چشم به سمت مغز از حیث طول اندکی متفاوت است. مغز اطلاعات را از یک چشم دریافت کرده و فوراً در حافظه ثبت میکند. لحظه‌ای بعد سیگنال از چشم دوم به مغز میرسد. سپس مغز فوراً در می‌یابد که اطلاعات دریافتی آشنا است، دقیقا مشابه آنچه در حافظه موجود است. هرگاه اختلاف ورود اطلاعات دو چشم بیش از ۰٫۰۲۵ ثانیه بطول انجامد، ممکن است مغز دو تصویر را یک تصویر واحد تفسیر نکرده و حالت دژاوو به انسان دست دهد.
– انسان در واقع دو روش پردازش اطلاعات دیداری مجزا در مغز خود دارد. یک مسیر ساقه مغز که در مراحل اولیه تکامل، مغز برای پردازش اطلاعات دیداری از آن استفاده میکرده است؛ و مسیر جدید تالاموس که انسان امروزی از آن استفاده میکند، چراکه کارامدی و سرعت عمل آن بیشتراست. برخی افراد که کماکان مسیر قدیمی ساقه مغزشان فعال است، مغز دو تصویر مجزا از یک صحنه دریافت میکند که دژاوو را پدید می‌آورد.
۴– منابع دیگر خاطرات:
ما دارای خاطرات ذخیره شده فراوانی از جوانب گوناگون زندگی خود هستیم. نه تنها از تجارب شخصی خودمان بلکه از تجارب دیگران، فیلم‌های سینمایی، تصاویر و کتاب‌های که مطالعه شان کرده ایم. ما ممکن است خاطرات محکمی از چیز‌هایی که دیده و یا خوانده ایم در حافظه مان داشته باشیم، بدون اینکه آن‌ها را شخصاً تجربه کرده باشیم. به مرور زمان این خاطرات ممکن است به ذهن ما رانده شوند. وقتی ما چیزی را می‌بینیم و تجربه می‌کنیم که بسیار شبیه یکی از همین خاطرات است به ما احساس دژاوو دست میدهد.
۵–رویاها:
عقیده بر آنست که رویاها مستقیماً بدون ورود به حافظه کوتاه مدت در حافظه بلند مدت ثبت میشوند. دژاوو ممکن است خاطره یک رویای فراموش شده با عناصر یکسان در تجربه فعلی در بیداری باشد.
۶–نظریه زیگموند فروید:
دژاوو هنگامی روی میدهد که فرد خودبخود یک خیالپردازی ناخوداگاه را به خاطر می‌آورد. از آنجایی که (آن خیالپردازی) ناخودآگاه است مضمون و محتوای خیالپردازی از سطح آگاهی بلوکه شده است. اما حس آشنایی (به خودآگاه) نشت میکند و تجربه دژاوو را پدید می‌آورد.
انواع دژاوو:
deja vecu =از پیش تجربه شده
deja senti=از پیش حس شده
deja visite=از پیش بازدید شده
deja voulu=از پیش آرزو شده
deja entendu=از پیش شنیده شده
deja eprouvre=از پیش تجربه شده
deja fait=از پیش انجام شده
deja pense=از پیش اندیشیده شده
deja su=از پیش دانسته شده
deja dit=از پیش بیان شده (مضمون)
deja lu=از پیش خوانده شده
deja reve=از پیش در رویا دیده شده
deja parle=از پیش بیان شده (عین واژه ها)
deja recontre=از پیش ملاقات شده
توجه:
جامائس وو (جومس وو) jamais vu: به معنی”هرگز دیده نشده” حالت عکس دژاوو میباشد. هرگونه وضعیت و صحنه آشنا که برای ناظر ناآشنا بنظر رسد. فرد در یک لحظه یک شخص، واژه و یا مکان آشنا را نمیتواند تشخیص بدهد، و تصور میکند تا به حال با آن روبرو نشده است. مثلاً وقتی با دوست خود در حال صحبت کردن میباشید، ناگهان تصور میکنید با یک فرد غریبه در حال گفتگو هستید.
پرسک وو (presque vu): به معنی”تقریبا دیده شده” میباشد. به حالتی اطلاق میگردد که اطلاعات آشنا بوده و، اما دسترسی به آن‌ها امکان پذیر نیست. اصطلاح “نوک زبان بودن” میباشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.