متیل فنیدات (Methylphenidate ) – ریتالین (Ritalin)
مکانیسم اثر و فارماکولوژی
متیل‌فنیدات مهارگر قوی بازجذب دوپامین و به میزان کمتری نوراپی‌نفرین در دستگاه عصبی مرکزی است، گمان می‌رود نقص فعالیت این دو آمین پیام‌رسان (دوپامین و اپی‌نفرین) از علل بروز سندرم اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی در کودکان و بزرگ‌سالان باشد، متیل‌فنیدات با افزایش فعالیت این دو آمین عصبی در بهبود نشانگان این بیماری مؤثر است.
در بیماری مبتلا به حملهٔ خواب نیز نقص در فعالیت نورون‌های دوپامینرژیک و ارکسین از علل بیماری هستند که این دارو با همان مکانیسم بیماری را کنترل می‌کند.
هرچند متیل‌فنیدات دارای اسکلت و ساختار آمفتامینی است ولی برخلاف آن توانایی آزادسازی کاتکول‌آمینها را ندارد و بازجذب سروتونین را نیز مهار نمی‌کند و از این جهت به آمفتامین برتری دارویی دارد.
موارد مصرف
اختلال کمبود توجه بیش فعالی
از متیل فنیدات برای درمان اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD) استفاده می‌شود.
مزایای کوتاه مدت و مقرون به صرفه بودن متیل‌فنیدات ثابت شده‌است.
بر اساس بررسی سال ۲۰۱۸ شواهدی آزمایشی وجود دارد که این دارو می‌تواند باعث عوارض جانبی جدی و غیر جدی در کودکان شود.
در حدود ۷۰٪ از بیماران مصرف‌کنندهٔ متیل‌فنیدات، بهبودی علائم ADHD مشاهده شده‌است.
کودکان مبتلا به ADHD که از داروهای محرک استفاده می‌کنند، با همسالان و اعضای خانواده روابط بهتری دارند. این کودکان همچنین در مدرسه عملکرد بهتری دارند، کمتر تکانشی رفتار می‌کنند، و بازه زمانی توجه بیشتری دارند. افراد مبتلا به ADHD در معرض خطر بیشتری از نظر ابتلا به اختلالات مصرف مواد بدون درمان دارند و داروهای محرک، کاهنده این خطر هستند. متیل‌فنیدات برای مصرف کودکان زیر شش سال مورد تأیید نمی‌باشد.
نارکولپسی (حمله خواب)
حمله خواب، نوعی اختلال خواب مزمن است که علائم آن خواب‌آلودگی روزانه و حملات خواب غیرقابل کنترل است که در درجه اول با محرک‌ها درمان می‌شود. متیل‌فنیدات در افزایش بیداری، هوشیاری و بهبود عملکرد مؤثر است.
سایر کاربردهای پزشکی
متیل‌فنیدات برای موارد مقاوم به درمان اختلال دوقطبی و اختلال افسردگی عمده قابل تجویز است. همچنین برای درمان افسردگی در بیماران پس از سکته مغزی و سرطان و بیماران مبتلا به ایدز، مؤثر بوده‌است. این داروها عوارض جانبی کمتری نسبت به ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای در افراد مسن و بیمار دارند.
بهبود عملکرد
سایکو اکتیوهایی مانند آمفتامین و متیل‌فنیدات باعث بهبود عملکرد در کارهای سخت و کسل‌کننده می‌شوند.این دارو توسط بعضی از دانشجویان جهت افزایش عملکرد در مطالعه و آزمایش استفاده می‌شود. همچنین از این دارو برای آپاتی، افسردگی ناشی از ضربه به سر و برطرف کردن آثار خواب‌آور شبه‌افیون‌ها استفاده می‌شود.
عوارض جانبی خفیف استفاده از ریتالین
برخی از عوارض جانبی خفیف ریتالین عبارتند از:
• تحریک
• یک احساس انرژی
• سردرد
• مشکل خوابیدن
• بدخلقی
• اضطراب
• حالت تهوع
• کاهش اشتها
عوارض جانبی جدی ریتالین
برخی از عوارض جانبی شدید ریتالین عبارتند از:
• واکنش های قلبی عروقی، از جمله مرگ ناگهانی، سکته مغزی و حمله قلبی
• افزایش فشار خون
• افزایش ضربان قلب (تاکی کاردی)
• واکنشهای جانبی روانپزشکی، از جمله بدتر شدن شرایط روانی نسبت به قبل ازمصرف
• ایجاد علائم روان پریشی
• نعوظ پایدار و گاهی دردناک در مردان
• گردش خون ضعیف، از جمله پدیده رینود
• سرکوب طولانی مدت رشد و کاهش وزن در کودکان
• احتمال اعتیاد
عوارض نادر ریتالین
در موارد نادر، از جمله عوارض مصرف ریتالین می توان به واکنش های آلرژیک اشاره کرد. شایع ترین علائمی که باید مراقب آنها باشد عبارتند از:
• خارش
• گرفتگی بینی یا رینیت
• کهیر (لکه های قرمز خارش دار روی پوست)
• راش
• آبریزش یا خارش چشم
• خارش گلو
خطرات استفاده از دوزهای بالای ریتالین
دوزهای بسیار بالای ریتالین می تواند منجر به موارد زیر شود:
• هذیان یا توهم
• لرزش یا انقباض
• پارانویا
• موارد وحشت زدگی
• تشنج
• گیجی
تداخلات دارویی
بازدارنده های مونوآمین اکسید از MAOI
MAOI ها شامل سلژیلین، ترانسیل پرومین، ایزوکارباکسازید، فنلزین، لاینزولید و متیلن بلو هستند. افراد نباید ریتالین را در کنار این داروها مصرف کنند زیرا باعث ایجاد عوارض جانبی شدید و گاه کشنده می شود.
داروهای ضد فشار خون
این داروها شامل داروهای ادرار آور، مسدود کننده های کانال کلسیم، مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین ، بتا بلاکرها و آگونیست های گیرنده آلفا 2 با عملکرد مرکزی هستند. این ماده نباید با داروهای ضد فشارخود مصرف گردد.
داروهای بیهوشی خاص
داروهای بیهوشی که باعث تداخل می شوند عبارتند از، هالوتان، ایزوفلوران، آنفلوران، دسفرلران و سووفلوران که نباید با هم مصرف شوند.
سایر تداخلات احتمالی این داروشامل،داروهای ریفلاکس اسید، مانند آنتی اسیدها، مسدود کننده های H2 و مهار کننده های پمپ پروتون، داروهای فشار خون مانند لوزارتان، والسارتان، ایربسارتان، آنالاپریل، لیزینوپریل، هیدروکلروتیازید و فوروزماید می شود.
داروهای ضد روان پریشی، مانند کلرپرومازین و هالوپریدول، داروهای تشنج، مانند فنی توئین و فنوباربیتال، وارفارین و کافئین نیز می توانند با ریتالین تداخل داشته باشند.
داروهای سرماخوردگی یا آلرژی
قبل از مصرف ریتالین، فرد باید سایر داروهایی را که مصرف می کند به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهد. پزشک یا داروساز می توانند در مورد تعاملات احتمالی با ریتالین مشاوره لازم را به فرد بدهد.
افرادی که از ریتالین استفاده می کنند، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنند؟
هر کسی که نسخه ای از داروهای ریتالین را دریافت می کند، برای بررسی نیازهای دارویی خود باید مرتباً به پزشک یا متخصص بهداشت دیگر مراجعه کند. از آنجا که ریتالین یک داروی کاملاً کنترل شده است، فرد هر بار به نسخه جدیدی از پزشک نیاز خواهد داشت.
اگر دارو اثرات خود را از دست داد یا عوارض جانبی نامطلوبی داشت، فرد باید به پزشک خود اطلاع دهد. پزشک ممکن است مقدار داروی تجویز شده را تغییر دهد. فردی که ریتالین مصرف می کند هرگز نباید دوز خود را تغییر دهد و ابتدا باید با پزشک مشورت کند.
اگر فردی دچار بی حسی در انگشتان دست و پا یا تغییر حساسیت پوست یا رنگ پوست شد، باید حتماً با پزشک خود تماس بگیرد.
هشدارها و احتیاط در مصرف داروی ریتالین
1. احتمال وابستگی به دارو و سوءاستفاده از دارو وجود دارد (بسته به میزان، نحوه مصرف و فرد استفاده‌کننده). اگر چه وابستگی جسمانی به ریتالین همانند مواد مخدری نظیر تریاک و شبه مرفین‌ها گزارش نشده‌است؛ اما پزشکان بر وابستگی روانی و نیاز به افزایش میزان مصرف آن که پدیده تحمل (Tolerance) نیز نامیده می‌شود، اتفاق نظر دارند.
2. از علائم ترک جسمانی و روانی این قرص می‌توان به دردهای عضلانی، خواب آلودگی و افسردگی نام برد. این دارو فقط برای افرادی تجویز می‌شود که سابقه کامل آنها به‌طور دقیق ارزیابی شود. برای بیمارانی با واکنش حاد استرس نباید تجویز شود. در مصرف طولانی مدت دارو، بهتر است آزمایش‌های منظم شمارش سلول‌های خونی، شمارش افتراقی و شمارش پلاکت‌ها نیز انجام شود.
3. در صورت عدم بهبودی پس از یک ماه مصرف، باید دارو را قطع کرد. این دارو نباید برای درمان حالت‌های خستگی مفرط طبیعی، افسردگی و سایکوزها استفاده شود. نیاز به ادامه مصرف دارو باید مرتب ارزیابی شود و در زمان تعطیلات و زمان‌هایی که مصرف آن نیاز نیست، مصرف کاهش یافته یا قطع شود. افزایش در جه حرارت بدن، بی نظمی در ضربان قلب، سردرد و تهوع، افزایش فشارخون و تشنج از عوارض مصرف بیش از اندازه ریتالین است. استفاده از این ماده طبق قوانین جهانی مبارزه با دوپینگ ممنوع می‌باشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.